Akıllı, şık, döngüsel: Circ ile polipamuk geri dönüşümü

21. yüzyılın başlarında, dünyanın modaya olan iştahı patladı. Bir McKinsey raporuna göre, kişi başına düşen satın alınan kıyafet sayısı 2000 ile 2014 yılları arasında %60 artarken, her ürünün kullanım ömrü de yarı yarıya azaldı. Ellen MacArthur Vakfı’na göre, günümüzde, her saniye bir çöp kamyonu dolusu tekstil ürünü çöplüklere boşaltılıyor veya yakılıyor. Dünya Kaynakları Enstitüsü sert bir uyarıyla, bu trendin devam etmesi halinde moda endüstrisinin sera gazı emisyonlarının 2030 yılına kadar %50 artış gösterebileceğini belirtmektedir.

Yeni kıyafetler üretmenin neden olduğu çevresel ayak izinin en büyük kısmı ham maddelerden kaynaklanmakta; pamuk ve polyester ise küresel olarak en yaygın üretilen elyaflardır. Circ, pamuk üretimi için yılda 3,3 milyon dönüm arazi ve 6 milyar metreküp su kullanıldığını, polyester üretimi içinse yılda 70 milyon varil petrol kullanımının gerektiğini ve pamuğa göre 3 kata kadar daha fazla karbon emisyonu ürettiğini bildiriyor. Çevreye verilen zarar çok sarsıcı.

Harekete geçme zamanı geldi

Tekstil atıklarının hikayesini yeniden yazmaya kendini adamış, ABD’de yerleşik bir yenilikçi olan Circ devreye giriyor. “Büyük Sorunları Çözmek”, Circ’in yol gösterici prensiplerinden birisi olup, aynı zamanda onları çöpe atılan pamuk, polyester ve en önemlisi polipamuk karışımlarından yapılma giysileri geri dönüştürebilen patentli bir hidrotermal işleme öncülük etmeye yönlendiren felsefedir. Yıllarca, bunlar geri dönüştürülemez malzemeler olarak kabul edildi. Circ’in İşletme Genel Müdürü Luke Henning, bu devrimi en iyi şöyle özetliyor: “Polipamuk atıklarını, üretiminde kullanılan ham maddelere geri dönüştüren bir teknolojiye öncülük ettik, böylece moda markaları elyafları yeniden kullanabilir ve bu süreçte Dünya’ya verilen zararı azaltabilir.”

Circ, böylesine kompleks bir zorluğun üstesinden gelmenin, proses teknolojisinde derin uzmanlığa sahip deneyimli ve güvenilir bir iş ortağı gerektirdiğini biliyordu ve evaporasyon, kristalizasyon, ısı transferi, karıştırma, katı/sıvı separasyonu, damıtma ve kurutma alanlarında onlarca yıllık uzmanlığı nedeniyle GEA ile ortaklık kurmayı tercih etti - amaç, atık giysilerden PET parçaları üretip, bunları yeni kıyafetler üretmek için tekrar kullanmak.

Kulağa kolay ve basit gelen bir fikir olsa da, gerçekte özel ve özgün bir tesis tasarımı gerektiren karmaşık bir süreç. Bu nedenle GEA, proses tasarımında sahip olduğu tüm deneyimi kullanarak, yüksek sıcaklık ve basınç gereksinimlerinin yanı sıra işlenen sulu harcın reolojik (akış ve viskozite) davranışı nedeniyle özellikle zorlu bir aşama olan kristalizasyon aşaması için yeni bir tasarım alanıyla bunu birkaç adım daha öteye taşıdı. 

İki ülkede (Fransa ve Almanya) üç farklı GEA lokasyonu projeye dahil oldu ve hepsi de aynı amaca yoğunlaştı: en yüksek kalite ve optimum enerji ve ekonomik değerle tam olarak Circ’in belirlediği teknik özelliklere uygun ürün. Günümüzün en baskı yaratan sorunlarından birini çözmek motivasyonları oldu: atıkları azaltmak ve daha önce bununla mücadele etmiş bir endüstriye döngüsellik getirmek. Circ’in ruhu, GEA Evaporasyon ve Kristalizasyon Departman Müdürü Laurent Palierne’de kalıcı bir izlenim bıraktı. “İş mükemmel tesisi geliştirmeye geldiğinde, Circ ekibi de bizim kadar tutkuluydu. Enerji o kadar yüksekti ki ilişkimiz bir iş ortaklığına dönüştü,” diyor. 

Görünen o ki hayranlık karşılıklıydı. Circ Mühendislik Kıdemli Başkan Yardımcısı Farid Ghaderi, “Fransa’daki tasarım ofislerinde GEA mühendislik ekibiyle çalışmak bir zevkti,” diyor. “GEA tasarım ekibi, hızlı iletişim kurmada istekli ve tasarım zorluklarının üstesinden gelmede oldukça esnek. GEA ile daha fazla proses tasarımı geliştirme konusunda çalışmayı sürdürmeyi ve böylelikle Circ’in dünya çapında türünün ilk %100 polipamuklu tekstil geri dönüşüm tesisini başarıyla hayata geçirmesini sağlamayı dört gözle bekliyoruz.”

Kraliyet adaylarından tarih yazmaya

Circ’in yenilikçi ruhu, 2023 yılında Prens William tarafından gezegeni onaran ve yenileyen çözümleri öne çıkarmak için kurulmuş prestijli Earthshot Ödülleri’nde finale kalarak dünyanın dikkatini üzerine çekti. Bu tanınma, Circ’in vizyonunu küresel bir kitleye ulaştırdı ve moda endüstrisindeki döngüyü tamamlamaya istekli yeni iş ortakları, yatırımcılar ve işbirlikçileri kendine çekti.

Ve Mayıs 2025’te Circ, devasa bir sıçramayı, yani Fransa’nın kuzeydoğusundaki Saint-Avold’da dünyanın ilk endüstriyel ölçekli polipamuk geri dönüşüm tesisinin inşasını duyurdu. Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron tarafından prestijli Choose France Zirvesi’nde duyurulan haber, hem Circ hem de küresel döngüsel ekonomi açısından bir “öncesi ve sonrası” niteliği taşımaktadır.

Bu öncü tesis, daha önce çöplüklere dökülen hem tüketici hem de endüstri atığı polipamuk tekstil ürünlerini yeni giysiler üretmek amacıyla yüksek kaliteli selüloz ve PET girdilerine dönüştüren ilk tesis olacak. Circ’in patentli hidrotermal teknolojisini kullanan bu tesis, pamuk ve polyesteri ayırarak her birine yeni bir hayat verecek bir forma dönüştürecektir. Bu proses, polyesteri temel monomerlerine ayırmak ve pamuktan sağlam selüloz zincirlerini geri kazanmak için tazyikli su ve ısı kullanarak, saf elyaf üretimine kıyasla %130’a kadar daha az sera gazı yayan “Yeni Nesil Elyaflar” üretiyor.

Saint-Avold tesisi faaliyete geçtiğinde, yılda 70.000 metrik ton polipamuk atığı işleyecek, 200 kişiye iş imkanı sağlayacak ve Kuzey Amerika ve Asya’ya yönelik gelecekteki genişlemenin öncüsü olacak. İnşaatın 2026 yılı sonlarında başlaması ve tam kapasiteyle çalışmasının 2028 yılında gerçekleşmesi planlanmakta olup, bu AB’nin 2030 yılına kadar sera gazı emisyonlarını %55 azaltma (1990 seviyelerine kıyasla) iklim hedefine ulaşmada mükemmel bir zamanlama.

Circ Başkanı Peter Majeranowski, “Bu, Circ kuruluşundan bu yana hedeflediğimiz an,” diyor.

Bu çığır açan projenin kalbinde Circ ile birlikte çalışmak, GEA’daki meslektaşlarımızı inanılmaz derecede gururlandırdı ve mühendisliğin bir zamanlar erişilemez gibi görünen şeyleri şekillendirme gücünün her zamankinden daha iyi farkına varmalarını sağladı. Dünyanın ilk polipamuk geri dönüşüm tesisi Fransa’da faaliyete geçmeye hazırlanırken, GEA da Circ’in modanın geleceğinin şık olduğu kadar düşük karbonlu ve döngüsel olduğunu kanıtlamasına yardımcı olmanın sevincini yaşıyor.