Masaya geri dönüş: Atık meyveleri kurtarma görevi
29 Jan 2023
Gıda israfını azaltmaya yönelik küresel hareket yeni bir aşamaya geçerken, GEA, satılamayan meyveleri yeniden pazara getirmenin yeni yollarını keşfeden bir İsveç girişim şirketinin başarısını takip ediyor.
Her yıl, insan tüketimi için yetiştirilen ve üretilen tüm gıdaların yaklaşık üçte biri atık konteynerlerine ve çöpe gidiyor. Birleşik Devletler’de gıda israfının, tedarikin %30’u ila 40'ı arasında olduğu ve yılda yaklaşık 161 milyar USD’ye ulaştığı tahmin ediliyor1. Atlantik'in diğer tarafında da sayılar buna yakın ve AB, "Çiftlikten Çatala" stratejisinin bir parçası olarak bunu,"Yeşil Anlaşma" politikasının anahtar amacı olarak belirledi2.
Sorun sadece aç ailelere ulaştırılabilecek değerli gıdaların tüketilmeden çöpe gitmesi değil. Atılan gıdalar ayrıca çevre ve iklim korum bakımından da külfete neden oluyor. Dünya Yabani Yaşam Fonu (WWF)'ye göre kalan gıdalara verilen emek, küresel sera gazı emisyonlarının %10'unu oluşturuyor ve yabani yaşam habitatları ve temiz su kaynaklarında önemli kayıplara neden oluyor3. Dünyadaki tarım alanlarının yaklaşık %28'i, kayıp veya israf olan gıdaların üretimi için kullanılıyor4.
Farklı gıda türleri arasında meyve ve sebzeler özellikle sağlıklı ve besleyici kaynaklar olmasına rağmen, alarma geçilecek seviyede israf ediliyorlar. WWF ile BM Gıda ve Tarım Örgütünün (FAO) raporları, her yıl meyve ve sebzelerin %40'ının israf olduğunu, bunun da 3.7 trilyon elma ve 1 milyar torba patatese eşdeğer olduğunu ifade ediyor5. BM ve diğer örgütler gıda israfının, dünya için sürdürülebilir bir geleceğe giden yoldaki en büyük engel olduğunu çok uzun zamandır belirttiği için bu da bizi şaşırtmıyor.
Gıda israfının önlenmesi neden bu kadar zor
Kalkınmakta olan bölgelerde gıda kaybı, çoğunlukla hasadın ilk evreleri, depolama ve nakliye esnasında gerçekleşiyor. Bunun nedeni ise uygun olmayan çevre koşullarıyla birlikte yeterli teknoloji ve eğitimin olmamasıdır. Değişim yavaştır ve çaba gerektirir6. Kalkınmış dünyada ise koşullar daha iyi görünmekle birlikte, burada da israf aynı hızda gerçekleşiyor, ancak sadece perakende ve tüketici seviyesinde. Bu, rekabetçi pazar ekonomilerinin devamlı fazladan ürün yaratmasının bir etkisidir. Tüketicilerin kalite beklentileri de söz konusu özellikle meyve ve sebze olduğunda bunda rol oynuyor: Mükemmel yenilebilecek elmalar veya böğürtlengiller, üzerindeki ufak lekelerden veya daha cazip türlerin mevcut olmasından dolayı sandıkta kalıyor - veya hiç satışa çıkmıyor.
Pazarlarda ilerleme kaydediliyor
Geçen son yirmi yılda, dünya çapındaki organizasyonlar probleme eğilmede bazı ilerlemeler kaydetti. Özellikle üreticiler, distribütörler ve alıcılar atasında gıda israfı hakkında farkındalık yaratan ve sorumluluk duygusu aşılayan programlar başarılı olmaktadır. Çocuklar artık ebeveynlerine ihtiyaç fazlası gıda almamalarını, süresi biraz aşmış gıdaları atmamalarını tembihliyorlar. Almanya ve diğer ülkelerdeki sosyal ve politik "konteyner" inisiyatifleri, perakende mağazalarında atılan gıdaları eve götürmenin herkesin hakkı olduğuna dair kampanyalar düzenliyor.
İlerlemenin en görünür örnekleri arasında gıda bankalarının sayısız başarı hikayeleri yer alıyor. Dünyanın her yerindeki bu halk tabanı inisiyatifleri, satılmayan gıda maddelerinin evsizlere ve ihtiyaç sahiplerine yönlendirilmesini misyon olarak benimsiyorlar. Gıda bankaları tipik olarak yardım amaçlı olup, rekabetçi pazar mekanizmalarında çıkartılan şekillerde çalışma eğilimi gösteriyorlar.
Daha yakın zamanlı bir fenomen ise gıdaları - yardım ve bağış organizasyonları olmaksızın israftan kurtarmanın ekonomik olarak sürdürülebilir yollarını arayan grupların ve girişimlerin ortaya çıkmasıdır.
Danimarkalı uygulama "Too Good To Go" (Atılmayacak Kadar İyi), tüketicileri mağazalarda, otellerde ve restoranlarda satılmayan gıdalarla indirimli fiyatlardan dijital olarak buluşturmak suretiyle başarılı oldu. Bu işletme modeli artık diğer ülkelere de yayılıyor. Bir başka girişim ise İsveç RSCUED FRUIT şirketi olup, istenmeyen meyve ve sebzeleri yeniden masaya getirmek için modern bir işleme teknolojisi uyguluyır.
Ekonomik olarak sürdürülebilir: RSCUED konsepti
"Yedi yıl önce girişimimizi kurduğumuzda, israf çılgınlığını durdurma vizyonuna sahiptik" diyor RSCUED kurucularından Truls Christenson. "Bir kaç denemeden sonra, meyvelerin büyük kısmını birinci sınıf meyve suyuna dönüştürdüğümüz taktirde kurtarabileceğimizi gördük!" Daha az cazip görünümlü meyve ve sebzelerin sularını sıkarak satılabilir ürünler haline getirmek. RSCUED geniş bir meyve suyu ve püresi, meyve cipsleri ve özel-amaçlı meyve suyu ekstraktları yelpazesi sunuyor. Ürünler, şirketin çevrim-içi mağazasında ve İsveç'teki seçili marketlerde, kahve dükkanlarında ve restoranlarda satılıyor. Ekip, toptancılardan, süpermarketlerden, çiftliklerden, teslimat hizmetlerinden ve özel bahçe sahiplerinden bağış alıyor. Özellikle elmalar, böğürtlengiller ve kiwi sıkma işlemi için popüler meyveler arasında yer alıyor – ve genellikle yerel olarak yetiştiriliyor ancak şirket, ithal ürünleri de işliyor.
Teknoloji, RSCUED ve benzer girişimlerin başarı hikayelerinde önemli bir rol oynuyor. Bir GEA vaculiq Vakumlu Spiral Filtre 100 ile entegre edilmiş öğütme sistemini almak, Helsingborg'daki tüm operasyonu daha kolay ve verimli hale getirdi. RSCUED ekibi artık tonlarca meyve veya sebzeyi yaklaşık yirmi dakikada işleyebiliyor, partiler arasındaki temizliği de sadece beş dakikada yapabiliyor. "Hız, yüksek kalite ve esneklik bizim için eşit derecede önemli," diye belirtiyor eş-kurucu Christenson, "çünkü mevsimsel tedarike de farklı miktarlarda gelen mallar kadar hızlı yanıt vermemiz gerekiyor."
Vakumlu spiral filtre ile işleme esnasında ürün oksijenle temas etmiyor, bu da daha taze bir tat ve daha cazip bir meyve suyu rengine ek olarak bu sistemle daha yüksek bir randımanın elde edilmesine yardımcı oluyor. "Ayrıca yeşil bir şirket olarak çok daha fazla temiz su tasarrufu yapmasından de memnunuz," diyor RSCUED Üretim ve Teknoloji Başkanı Marko Tukaric: "Devamlı yıkama gerektiren geleneksel ekipmanla kıyaslandığında, vakum sistemini temiz tutmak için %55-60 daha az temiz suya ihtiyacımız var."
Sıkma işleminden sonra geriye kalan kuru posa ise gübre ve RSCUED'in yerel bir bahçecilik merkezi aracılığı ile sattığı umut verici bir yan ürün olan vegan çiçek toprağı için ideal bir baz oluşturuyor.
Sürdürülebilir üretim ve sosyal ilerleme
RSCUED'in işletme modeli, ekibin de gururla belirttiği üzere, saatte 1.800 litreye çıkartılan maksimum işleme kapasitesi ve ekibin tüm Kuzey Avrupa'dan ham maddeleri kabul etmesini sağlayan seçenekler ile karşılığını ödüyor. Ancak şirketin adından da anlaşılacağı üzere, gıdaları kurtarma ve küresel sürdürülebilirlik gündemini ilerletme fikri, onlar için bir motivasyon kaynağı olmaya devam ediyor.
"Ekoloji odağına sahip diğer şirketlerin de bezer bir başarı elde edebileceğinden eminiz," diye belirtiyor, güncel sürdürülebilir üretim trendlerini yakından takip eden GEA Proses Teknolojisi & İnovasyon Ayrıştırma Başkan Yardımcısı Dr. Stefan Pecoroni. GEA teknolojisi ve mühendisliği, kendi operasyonları için yüksek ekolojik standartlar belirlemesi ile biliniyor ve CDP kurumu tarafından Almanya'nın en sürdürülebilir işletmelerinden biri olarak kabul ediliyor.
GEA'nın gıda israfı ile mücadeleye yönelik güncel projeleri ve uygulamaları arasında –gıda işleme kalıntılarıdan içeriklerin geri kazanılması ve kullanılmış tahılların makarnaya dönüştürülmesinden, boru temizliği esnasındaki atık su miktarının ve ürün kaybının azaltılmasına veya otomatik işleme ve kalite kontrolü ile tavuk ve et israfının azaltılmasına kadar çok sayıda görev bulunmakta.
Yeni bir operasyon başlatarak daha fazla meyve veya sebze kurtarmaya yönelik her çaba sadece daha fazla değerli gıdanın masaya dönmesini sağlamakla kalmayacak, aynı zamanda yetiştirme, üretim ve nakliye kaynaklarının kullanımına da değer kazandıracaktır. Atılan gıdalara yeni bir amaç kazandırmak, çok sayıda ek fayda sağlayacaktır – hem çevresel, hem toplumsal açılardan: Çöp alanları ve fırınlar üzerindeki yük azalır. Bölgesel niş meyve ve sebze çeşitleri yeniden pazara getirilir, yerel üreticiler desteklenir ve biyolojik çeşitliliğin korunmasında yardımcı olunur. Son olarak, talep görmeyen gıdaların talep gören ürünlere dönüştürülmesi de ek kaynak ve tedarik zincirine gerek olmaksızın iyi yerel hizmet istihdamı yaratacaktır.
Gıda endüstrisi için ilginç tasarruf potansiyeli
Ve ayrıca geri kazanılan artıklardan gıda endüstrisinin ne kadar fayda sağlayacağı da merak uyandırıyor. Tarımsal ürünlerin fiyatları giderek yükseliyor ve duracak gibi de görünmüyor. Yakın zamanda bir müşteri, GEA ekibine bir tank dolusu ahududu suyunun fiyatının, spor arabalarla dolu bir nakliye aracına bedel olduğunu söyledi. Bu uzun vadeli gelişme ve sürdürülebilirliğe olan küresel ihtiyaç göz önünde bulundurulduğunda, gıda atıklarının önlenerek kayıp değeri yeniden pazara döndürmenin harcanan çabaya değeceğinden kim şüphe edebilir?
1A.B.D. Tarım Bakanlığı (USDA), Gıda Atıkları hakkında SSS [https://www.usda.gov/foodwaste/faqs]. Belirtilen rakamlar 2010 yılına aittir.
2Avrupa Komisyonu, Çiftlikten Çatala Stratejisi (PDF)
3,5Dünya Yabani Hayat Fonu (WWF), Gıda Atığı
4Sıfırlama, Global Gıda Atıkları Ve Çevre Üzerindeki Etkileri .
6Çoğu kurum, daha az gelişmiş bölgelerde tipik olan erken-aşamalı kayıplar için “gıda kaybı” terimini, daha dünyanın daha gelişmiş kısımlarında perakende ve tüketici seviyesindeki kayıplar için de "gıda israfı" terimini kullanmaktadır.
GEA'nın sürdürülebilirlik yaklaşımı hakkında
RSCUED Hakkında
